Author :
Abstract
Gastronomi, yemek ve kültür arasındaki ilişkiyi ifade eden, yeme-içme ile ilgili bütün konuları kapsayan bir bilim dalıdır. Bununla birlikte günümüzde turistlerin önemli seyahat motivasyonlarından biri haline gelmiştir. Gün geçtikçe gastronomi alanında gelişim ve değişimler yaşanmaktadır. Egzotik bitki çayları günümüzde güncel durumda olan konulardan biri olarak dikkat çekmektedir. Çay, Camellia Sinensis bitkisinin yapraklarından elde edilen, ülkemizde ve dünyada sudan sonra en çok tüketilen içecektir. Çayın hazırlanması ve tüketilmesi ülkeler arasında farklılık göstermektedir. Tarih içerisinde çay ile ilgili olumsuz propagandalar yapılmasına rağmen çoğu kültürde en çok tüketilen içecekler arasında yerini korumaktadır. Ayrıca her ülke çaya farklı anlam yüklemektedir. Örneğin Çin ve Japonya’da çay ritüellerin vazgeçilmezidir. İngiltere’nin en önemli geleneklerinden biri Beş Çayı’dır. Bununla birlikte çayın ülkemizde tüketimi çok uzun yıllara dayanmamakla birlikte kültürümüze girdiği andan itibaren hızlı bir şekilde benimsenerek en önemli içeceklerden biri durumuna gelmiştir. Egzotik kelime manası olarak çok uzak ve yabancı ülkelerle ilgili veya böyle ülkelerden getirilmiş olan demektir. Ülkemizde son yıllarda farklı kültürlerin egzotik çay çeşitleri kendine has tat ve aromalarıyla ilgi görmeye başlamıştır. Bu çayların içerdiği bileşenler ile sağlığa sayısız faydası bulunmaktadır. Bununla birlikte tüketim sınırının aşılmaması gerekmektedir. Bu nedenle egzotik bitki çayları ile ilgili çalışmaların literatüre kazandırılması önem arz etmektedir. Bu çalışmada çayın tarihsel süreci, egzotik çay konusunda öne çıkan bazı ülkelerin çay kültürleri, egzotik bitki çay çeşitleri ve bu çayların sağlığa etkileri ile ilgili literatüre katkı sağlanması amaçlanmıştır.
Keywords
Abstract
Gastronomy is a branch of science that expresses the relationship between food and culture and covers all issues related to eating and drinking. At the same time, it has become one of the important travel motivations for tourists today. Day by day, there are developments and changes in the field of gastronomy. Exotic herbal teas draw attention as one of the current issues today. Tea, obtained from the leaves of the Camellia Sinensis plant, is the most consumed beverage after water in our country and in the world. The preparation and consumption of tea differ between countries. Despite the negative propaganda about tea throughout history, it maintains its place among the most consumed beverages in most cultures. In addition, each country assigns different meanings to tea. For example, tea is indispensable for rituals in China and Japan. High tea is one of England's most important traditions. Even if tea consumption in Turkey does not go back many years, it has become one of the essential beverages by being adopted quickly from the moment it entered our culture. Exotic, as a word, means very distant and related to foreign countries or brought from foreign countries. In our country, exotic tea varieties belonging to different cultures have started to attract attention with their unique tastes and aromas in recent years. The components of these teas are very beneficial for health. However, the consumption limit should not be exceeded. For this reason, it is important to bring studies on exotic herbal teas to the literature. In this study, it is aimed to contribute to the literature on the historical process of tea, the tea cultures of some prominent countries on exotic tea, exotic herbal tea varieties, and the effects of these teas on health.
Keywords
- Ahmad Tea. (2017, Ekim 31). Tean in Kenya. Ahmad Tea London: https://www.ahmadtea.com/tea-in-kenya/ (Erişim tarihi: 03.12..2022).
- Antebelli, H. C. (1997). Çağlar Boyunca Çay ve Çay Takımları. Yüksek Lisans Tezi, 1-72. İstanbul: Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
- Aydoğdu, A., Özkaya Okay, E., & Köse, Z. C. (2016). Destinasyon Tercihinde Gastronomi Turizmi’nin Önemi: Bozcaada Örneği. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(2), 120-132.
- Aytepe Serinsu, B. (2022). Hindistan’da Çay Kültürü ve Terakota Bhar Fincanları. Medeniyet Sanat - İMÜ Sanat Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Dergisi,, 8(1), 67-82.
- Bilgiç Alkaya, D., Karaderi, S., Erdoğan, G., & Kurt Gücü, A. (2015). İstanbul Aktarlarında Satılan Bitkisel Çaylarda Ağır Metal Tayini. Marmara Pharmaceutical Journal, 19, 136-140.
- Bükey, A., & Göral, M. (2022). Gastronomi Alanında Tematik Araştırmalar I. (D. Y. Oğan, Dü.) Çizgi Kitabevi.
- Can, N., & Duraklı Velioğlu, S. (2018). Bitki Çaylarında Mikrobiyal Kalite ve Mikotoksin Varlığı. Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(3), 362-380.
- Chado. (2022). Beyaz Çayı En Doğru Demlemek. Chado Way The of Tea: https://chado.com.tr/beyaz-cayi-en- dogru-demlemek/ (Erişim tarihi: 05.11.2022).
- Chu, D.-C. (1997). Green Tea - Iys Cultivation, Processing of The Leaves For Drinking Materials, and Kinds of Green Tea. T. Yamamato, L. R. Juneja, D.-C. Chu, & M. Kim içinde, Chemistry and Applications of Green Tea (s. 1-11).
- Çağındı, Ö., & Ötleş, S. (2008). Farklı Demleme Sürelerinde Hazırlanan Bitki Çaylarının Antioksidan Aktiviteleri İle Renkleri Arasındaki Korelasyonun Belirlenmesi. Türkiye 10. Gıda Kongresi, 109-122.
- Çalışkan, H. (2020). Beyaz Çay ve Oolong Çayı ile Marinasyonun Heterosiklik Aromatik Aminlerin Oluşumu Üzerine Etkisinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, 1-78. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
- Dias, T. R., Tomas, G., Teixcira, N. F., Alves, M. G., Oliveira, M. G., & Silva, B. M. (2013). White Tea (Camellia Sinensis (L.)): Antioxidant Properties And Beneficial Health Effects. International Journal of Food Science, Nutrition and Dietetics (IJFS), 19-28.
- Duman, M. (2005). Çay Kitabı. İstanbul: Kİtabevi.
- Ertürk, M. (2021). Çay Üzerine. S. M. Uygur içinde, Turizmin Akademik ve Sektörel Yansımaları (s. 13-19). Ankara.
- Goodwyn Tea. (2016, Aralık 26). How To Steep a Perfect Cup of Early Grey Tea. Goodwyn Tea:
- https://www.goodwyntea.com/blogs/news/how-to-steep-a-perfect-cup-of-earl-grey-tea (Erişim tarihi: 30.12.2022).
- Göktaş, Ö., & Gıdık, B. (2019). Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Kullanım Alanları. Bayburt Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 2(1), 136-142.
- Gönel Sönmez, T. (2018). Uygur Halk Hekimliği Uygulamalarında Çay ve İşlevleri. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 68-74.
- Gültekin Özgüven, M., Berktaş, I., Gönül, Ö., & Özçelik, B. (2020). Development of Dark Chocolate Enriched With Matcha Green Tea (Cmellia Sinensis). The Journal of Food, 45(5), 850-860.
- Güneş, S. (2012). Türk Çay Kültürü ve Ürünleri. Milli Folklor, 234-251.
- Gürsoy, D. (2020). Demlikten Süzülen Kültür Çay.
- Kaba, D. (2020, Ağustos 21). Matcha Çayı Hakkında Her Şey! Mithra Coffee & Tea Co.: https://mithra.coffee/blog/matcha-cayi-hakkinda-her-sey/ (Erişim tarihi: 06.11.2022).
- Kaba, D. (2020, Ağustos 11). Yeşil Çay Nedir, Nasıl Demlenir? Mithra Coffee & Tea Co.: https://mithra.coffee/blog/yesil-cay-nedir-nasil-demlenir/ (Erişim tarihi: 05.11.2022).
- Kaba, D. (2021, Kasım 20). Darjeeling Çayı Tarifi ve Faydaları. Mithra Coffee & Tea Co.: https://mithra.coffee/blog/darjeeling-cayi-tarifi-ve-faydalari/ (Erişim tarihi: 20.11.2022).
- Kaba, D. (2021, Haziran 18). Gyokuro Çayı Nedir, Faydaları Nelerdir? Gyokuro Tarifi. Mithra Coffee & Tea Co.: https://mithra.coffee/blog/gyokuro-cayi-nedir-faydalari-nelerdir-gyokuro-tarifi/ (Erişim tarihi: 16.11.2022).
- Kaba, D. (2021, Ağustos 2). Pu Erh Çayı Nasıl Hazırlanır, Faydaları Nelerdir? Mithra Coffee & Tea Co.: https://mithra.coffee/blog/pu-erh-cayi-nasil-hazirlanir-faydalari-nelerdir/ (Erişim tarihi: 07.11.2022).
- Kaba, D. (2022, Ocak 24). Sarı Çay Nedir, Özellikleri ve Faydaları Nelerdir? Mithra Coffee & Tea Co.: https://mithra.coffee/blog/sari-cay-nedir-ozellikleri-ve-faydalari-nelerdir/ (Erişim tarihi: 05.11.2022).
- Kesler, H. (2012, Nisan). Yeşil Çay ve Etkileri. Bitirme Ödevi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Eczacılık Bölümü.
- Koláčková, T., Kolofiková, K., Sytařová, İ., Snopek, L., Sumczynski, D., & Orsavová, J. (2020). Matcha Tea: Analysis of Nutritional Composition, Phenolics. Plant Foods for Human Nutrition, 48-53.
- Kumari, M., Thakur, S., Kumar, A., Joshi, R., Kumar, P., Shankar, R., & Kumar, R. (2020). Regulation of Color Transiton in Purple Tea (Camelia Sinensis). Planta, 1-18.
- Kurt, T. (2020, Mayıs). Dünyada Çay Kültürü ve Seramik Çay Kapları. Yüksek Lisans Tezi, 1-111. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
- Kuzucu , K. (2012). Bin Yılın Çayı Osmanlı'da Çay ve Çayhane Kültürü. İstanbul: Kapı Yayınları.
- Küçükkömürler, S., Boran Şirvan, U. N., & Ceyhun Sezgin, A. (2018). Dünyada ve Türkiye'de Gastronomi Turizmi. Uluslararası Turizm, İşletme, Ekonomi Dergisi, 2(2): 78-85.
- leventurk1961. (2014, Haziran 21). Himalaya Dağları, Tibet Bölgesinde Çay Kültürü. leventurk1961: https://leventerturk1961.wordpress.com/2014/06/21/himalaya-daglari-tibet-bolgesinde-cay-kulturu/ (Erişim tarihi: 22.11.2022).
- Lipton. (2022). İngiltere'de Çay Kültürü. Lipton : https://www.lipton.com/tr/cay-kulturu-makaleleri/bes-cayi- nedir.html (Erişim tarihi: 25.11.2022).
- McNamee, G. L. (2022, Ekim 17). Oolong Beverage. Britannica: https://www.britannica.com/topic/oolong (Erişim tarihi: 05.11.2022).
- Milli Eğitim Bakanlığı . (2019). Kahvaltı Servisi. Yiyecek İçecek Hizmetleri (s. 2-53). içinde Ankara .
- Negi, S. (2015, Şubat 20). The Popularity of Assam Tea in India. Medium.com:
- Okakura, K. (2001). The Book of Tea. William Adams.
- OnikiBilgi.Com. (2022). Darjeeling Çayı Nedir, Faydaları Nelerdir? OnikiBilgi.Com: https://www.onikibilgi.com/darjeeling-cayi-nedir-faydalari-nelerdir/ (Erişim tarihi: 20.11.2022).
- Özdemir, G., & Dülger Altıner, D. (2019). Gastronomi Kavramları ve Gastronomi Turizmi Üzerine Bir İnceleme. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(1), 1-14.
- Özel, M. (2022). Matcha Çayı Nasıl Hazırlanır? Mahmure: https://www.hurriyet.com.tr/mahmure/matcha-cayi- nasil-hazirlanir-35122866 (Erişim tarihi: 06.11.2022).
- Pour, M. K. (2022). Özel Gıda Ürünleri Dersi Sunumu. 1-Çay Üretimi. (Erişim tarihi: 05.11.2022).
- Salman , S., & Özdemir, F. (2018). Beyaz Çay: Üretimi, Bileşimi ve Sağlık Üzerine Etkileri. Akademik Gıda Dergisi, 16(2), 218-223.
- Sesli Sözlük. (2022). Sesli Sözlük. Sesli Sözlük: https://www.seslisozluk.net/egzotik-nedir-ne-demek/ (Erişim tarihi: 05.11.2022).
- Topalakçı, B. (2019). Assam Çayı – Hindistan Özellikleri Nelerdir? Nasıl Demlenir? Muhiku Blog: https://muhiku.com/blog/assam-cayi-hindistan-ozellikleri-nelerdir-nasil-demlenir/ (Erişim tarihi:
- Tosun, İ., & Karadeniz, B. (2005). Çay ve Çay Fenoliklerinin Antioksidan Aktivitesi. OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(1), 78-83.
- Tuğrul, E., Yılmaz, H. K., & Ergüden, B. (2019). Özel Tenis Kulübündeki Profesyonel Sporcuların Bitkisel Çay Tüketim Sıklığı ve Kullanımını Etkileyen Faktörler. Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 29-40.
- Uyar, H., & Zengin, B. (2015). Gastronomi Turizminin Alternatif Turizm Çeşidi Olarak Değerlendirilmesi Bağlamında Gatronomi Turizm İndeksinin Oluşturulması. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl:3(17), 3355-376.
- Vural, A., Güran, H., Durmuşoğlu, H., & Uçar, U. (2020). Tıbbi Bitki Çaylarında Mikrobiyolojik Kalitenin ve Bazı Patojenlerin Araştırılması. Dicle Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 13(1), 76-82.
- Yıldız, M., & Yılmaz, M. (2022). Gastronomi Alanındaki Trendlere Bir Bakış.
- Yüce Dursun, B. (2017). Çeşitli bitki çaylarının Monoamin Oksidaz İnhibisyonlarının ve Antioksidan Etkilerinin Belirlenmesi. Trakya University Journal of Natural Sciences, 18(2), 105-113.
- cay (Erişim tarihi: 05.11.2022).
- Resim 2: https://foodal.com/drinks-2/tea/white-tea/ (Erişim tarihi: 05.11.2022). https://www.namhah.com/2019/01/23/what-is-yellow-tea-its-benefits/ (Erişim tarihi: 05.11.2022). https://www.britannica.com/topic/oolong (Erişim tarihi: 05.11.2022). https://livejapan.com/en/article-a0001056/ (Erişim tarihi: 06.11.2022). https://chado.com.tr/matcha-hazirlama/ (Erişim tarihi: 06.11.2022). https://www.thinkchina.sg/pu-erh-raw-ripe-and-qing-dynasty-tribute-tea-yunnan (Erişim tarihi: https://www.myjapanesegreentea.com/senbird-tea-kotobuki-gyokuro (Erişim tarihi: 16.11.2022). https://recipes.timesofindia.com/recipes/lemongrass-masala-chai/rs86192691.cms (Erişim tarihi: https://www.falstaff.com/en/nd/darjeeling-high-altitude-and-fine-tea/ (Erişim tarihi: 20.11.2022).
- 03.12..2022). https://gulfnews.com/food/cooking-cuisines/tibetan-po-cha-or-butter-chai-1.1642519968574 (Erişim
- tarihi: 22.11.2022). https://teabackyard.com/russian-tea/ (Erişim tarihi: 22.11.2022). https://senchateabar.com/blogs/blog/english-breakfast-tea (Erişim tarihi: 30.11..2022). http://www.blackteaworld.com/american-tea-culture.html (Erişim tarihi: 03.12.2022). https://www.capitalfm.co.ke/lifestyle/2017/08/31/kenyas-purple-tea-taking-world-one-cup-time/
