Author :
Abstract
Bu çalışma, Arap belâgat geleneğinde özgün bir üslup sanatı olarak yer alan “iftinân” kavramını incelemeyi amaçlamaktadır. Belâgatın özellikle bedî‘ ilmi içerisinde ele alınan iftinân, bir şairin veya yazarın aynı metin içinde birbirine zıt veya farklı duygular, anlamlar, temalar ya da üsluplar arasında geçiş yapma becerisini ifade eder. Bu sanat, Arap edebiyatının estetik derinliğini, anlam zenginliğini ve duygusal çeşitliliğini ortaya koyan ince bir dilsel strateji olarak kabul edilir.
Araştırmada, öncelikle iftinân kavramının dilsel ve terminolojik kökeni açıklanmış, ardından klasik belâgat kaynaklarında (özellikle İbn Ebî’l-İsbâʿ el-Mısrî, el-Hamevî, en-Nüveyrî, el-Meydânî gibi âlimlerin eserlerinde) nasıl tanımlandığı ve sınıflandırıldığı analiz edilmiştir. Ayrıca sanatın ortaya çıkışı, tarihsel gelişim süreci ve Arap şiirinde kazandığı estetik işlev üzerinde durulmuştur. Şairlerin gazel, medih, mersiye, hamâse ve hicâ gibi birbirinden farklı temalar arasında kurdukları sanatsal geçişler, iftinânın temel uygulama alanlarını oluşturmaktadır.
Çalışmada yer verilen şiir örnekleri, iftinânın sadece biçimsel bir üslup oyunu olmadığını, aksine duygusal denge, anlam derinliği ve psikolojik incelik taşıyan bir anlatım biçimi olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda iftinân, hem şairin ifade kudretini hem de dilin estetik potansiyelini ortaya çıkaran önemli bir belâgat sanatı olarak değerlendirilmektedir.
Sonuç olarak bu araştırma, klasik Arap şiirinde zıtlık ve denge estetiğinin en belirgin göstergelerinden biri olan iftinân sanatının mahiyetini, tarihî gelişimini ve edebî fonksiyonlarını disiplinler arası bir yaklaşımla açıklamayı hedeflemektedir.
Keywords
Abstract
This study aims to examine the concept of “Iftinān”, an original stylistic art within the classical Arabic rhetorical tradition. Considered a branch of Badi‘ (the science of rhetorical embellishment), Iftinān refers to a poet’s or writer’s ability to shift between contrasting or diverse emotions, meanings, themes, or tones within the same text. It represents a refined linguistic strategy that highlights the aesthetic depth, semantic richness, and emotional variety of Arabic literature.
The research first explores the linguistic and terminological origins of the term Iftinān, then analyzes how it has been defined and categorized in classical rhetorical sources, particularly in the works of scholars such as Ibn Abī al-Isbāʿ al-Miṣrī, al-Hamawī, al-Nuwayrī, and al-Maydānī. Furthermore, it discusses the emergence of this rhetorical device, its historical development, and its aesthetic function in Arabic poetry. Poetic transitions between distinct genres and modes—such as ghazal (love poetry), madīḥ (praise), marthiya (elegy), ḥamāsa (heroic poetry), and hijā’ (satire)—constitute the primary expressive fields in which Iftinān manifests.
The poetic examples examined in the study demonstrate that Iftinān is not merely a formal stylistic ornament but a sophisticated expressive device conveying emotional balance, semantic depth, and psychological subtlety. It reveals the poet’s expressive power and the aesthetic potential of the Arabic language itself.
In conclusion, this research seeks to clarify the nature, historical evolution, and literary functions of Iftinān as one of the most prominent manifestations of the aesthetic of contrast and balance in classical Arabic poetry, offering a cross-disciplinary perspective that combines literary criticism, rhetoric, and aesthetics.
