Author :
Abstract
“Tabula rasa”, “boş levha” olarak bilinen ve düşünür John Locke tarafından öne sürülen, ünlü felsefeci John Stuart Mill tarafından da desteklenen bir kavramdır. Her iki düşünür de bir çocuğun zihninin boş bir levha olduğunu, onun yetiştirilme halinin nasıl bir birey olacağını belirleyebileceğini ileri sürmektedir. Bu noktada bir çocuk doğru yetiştirilirse onun dahi olma şansı yüksektir. John Stuart Mill, mutluluk anlayışı ve fayda kapsamında en yüksek mutluluk ve en yüksek fayda ilkesini, ahlakın başlangıç noktası olarak kabul ederken, bireyin eylemlerini bu ilkeler kapsamında değerlendirmektedir. Mill, faydacı anlayışını hayatının her alanına uygulayan bir birey olarak insanların tıpkı bir ağaca benzediğini ifade etmiştir. Bu benzetmeyi şu şekilde açıklamaktadır; eğer bir ağaca bulunduğu ortam içinde yeterli imkanlar sunulur ise doğru yerde büyüyerek potansiyeline ulaşabildiği, yeterli imkân sunulmaz ise eğri, zayıf ve yetersiz olacağının altı çizilmiştir. Bu benzetme insan üzerine uygulandığında, insanların gelişebilmeleri için imkân verildiğinde, bireyin ve toplumun ilerlemesine olanak sağlanmış olduğu anlaşılmaktadır.
Bu çalışmaya, bireyin gelişimi ve ilerlemesi noktasında yapılması gerekenleri faydacılık ilkesi ile yorumlayan John Stuart Mill’in felsefesi ışık tutmuştur. Bu açıdan çalışmanın temel amacı öncelikle Mill’in tabula rasa anlayışı ve faydacı ahlâk anlayışı genel hatları ile ele alınmış, sonrasında fayda ilkesinin Mill’in faydacı ahlâk anlayışı içindeki yeri, belirtilen ilke kapsamında geliştirdiği; mutluluk kavramı, haz, değer, özgürlük, kavramları incelenmiştir. Çalışma kapsamında Sanjay Leela Bhansali’nin “Black” filmi betimsel analiz yöntemine göre analiz edilmiştir. Analiz sonucunda, yönetmenin filmde öne çıkardığı noktalar ile Mill’in tabula rasa, faydacı ahlak ve özgürlükçü anlayışının birleştiği noktalar ortaya çıkarılmıştır.
Keywords
Abstract
“Tabula rasa”, also known as ‘blank slate’, is a concept proposed by the philosopher John Locke and supported by the famous philosopher John Stuart Mill. Both thinkers argue that a child's mind is a blank slate and that the way he or she is raised can determine what kind of individual he or she will become. At this point, a child has a high chance of becoming a genius if raised correctly. John Stuart Mill accepts the principle of highest happiness and highest utility as the starting point of morality within the scope of happiness and utility, and evaluates the actions of the individual within the scope of these principles. Mill, as an individual who applies his utilitarian understanding to every aspect of his life, stated that people are just like a tree. He explains this analogy as follows; it is underlined that if a tree is provided with sufficient opportunities in its environment, it can grow in the right place and reach its potential, but if it is not provided with sufficient opportunities, it will be crooked, weak and inadequate. When this analogy is applied to human beings, it is understood that when people are given the opportunity to develop, the individual and society are enabled to progress.
John Stuart Mill's philosophy, which interprets what needs to be done in terms of the development and progress of the individual with the principle of utilitarianism, has shed light on this study. In this respect, the main purpose of the study is firstly to discuss Mill's understanding of tabula rasa and utilitarian ethics in general terms, and then the place of the principle of utility in Mill's utilitarian ethics and the concepts of happiness, pleasure, value, freedom, which he developed within the scope of the stated principle are examined. Within the scope of the study, Sanjay Leela Bhansali's film “Black” was analyzed according to the descriptive analysis method. As a result of the analysis, the points that the director emphasized in the film and the points where Mill's tabula rasa, utilitarian morality and libertarian understanding converge were revealed.